نمک زدایی هسته ای راهکاری پایدار برای تضمین امنیت آبی
به گزارش ایت بال، استفاده از انرژی هسته ای برای تأمین توان موردنیاز فرآیند نمک زدایی بعنوان یک گزینه فناورانه پیشرفته و پایدار مورد توجه روز افزون قرار گرفته است.
به گزارش ایت بال به نقل از مهر؛ کمبود منابع آب شیرین به یکی از مهم ترین و اساسی ترین چالش های قرن بیست ویکم بدل شده است؛ چالشی که نه فقط ابعاد زیست محیطی، بلکه نتایج اقتصادی، اجتماعی و حتی ژئوپلیتیکی گسترده ای دارد. در منطقه غرب آسیا، محدودیت شدید منابع طبیعی آب، رشد سریع و بی سابقه جمعیت، فشار فزاینده بر منابع موجود و اثرات چندوجهی تغییرات اقلیمی از افزایش دما و کاهش بارندگی تا شور شدن منابع آب، بحران را به مرحله ای رسانده که تداوم توسعه اقتصادی و ثبات اجتماعی را تهدید می کند. در چنین بستری، طی دهه های اخیر خیلی از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به فناوری های سنتی نمک زدایی متکی بوده اند؛ فناوری هایی که باآنکه در تأمین فوری آب مؤثر هستند، اما وابستگی عمیق به سوخت های فسیلی، هزینه های بالا و انتشار قابل توجه گازهای گلخانه ای، کارایی آنها را از نظر پایداری زیر سوال برده است. همزمان با افزایش توأمان تقاضای آب و انرژی و تشدید الزامات کاهش انتشار کربن، استفاده از انرژی هسته ای برای تأمین توان موردنیاز فرآیند نمک زدایی بعنوان یک گزینه فناورانه پیشرفته و پایدار مورد توجه بیش از پیش قرار گرفته است. این رویکرد، علاوه بر تضمین تولید مستمر و پایدار آب شیرین با کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی و محدود کردن انتشار کربن، به تحقق اهداف زیست محیطی، امنیت انرژی و تاب آوری راهبردی کشورها کمک می نماید. حمایت آژانس بین المللی انرژی اتمی و توسعه ظرفیتهای منطقه ای
آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) بالاتر از سه دهه است که با کشورهای عربی در عرصه های متنوعی همچون ارزیابی فنی پروژه ها، انجام مطالعات جامع امکان سنجی، طراحی و اجرای برنامه های آموزشی تخصصی برای تربیت نیروی انسانی و ارتقاء همکاریهای سازمان یافته منطقه ای در حوزه نمک زدایی هسته ای همکاری نزدیک دارد. این حمایت ها نه فقط شامل عرضه دانش فنی و انتقال تجربیات کشورهای پیشرو دراین خصوص می شود، بلکه ابزارهای تخصصی همچون «برنامه ارزیابی اقتصادی نمک زدایی» (DEEP) را هم در اختیار تصمیم گیران قرار می دهد تا بتوانند بصورت نظام مند هزینه ها، بازدهی و کارآمدی فناوری های مختلف نمک زدایی، از مدلهای حرارتی تا غشایی را با هم مقایسه و گزینه بهینه را انتخاب کنند. در این راستا، نشست فنی آژانس در آوریل ۲۰۲۵ در رابطه با «کاربردهای انرژی هسته ای» با حضور کارشناسان برجسته و مقامات ارشد کشورهای مصر، اردن و کویت اجرا شد. طبق گزارش انتشار یافته در وبگاه رسمی آژانس بین المللی انرژی اتمی، این رویداد که در آن جدیدترین دستاوردها، چالش های زیرساختی، الزامات ایمنی و فرصت های سرمایه گذاری در عرصه کاربری های غیرالکتریکی انرژی هسته ای بررسی گردید، بیان کننده افزایش محسوس علاقه و تعهد کشورهای منطقه به توسعه ظرفیتهای بومی در استفاده از انرژی هسته ای برای نمک زدایی و سایر مصارف این فناوری است. گزارشگر مهر در ادامه این نوشتار کوتاه به مرور تعدادی از موارد موفق استفاده از انرژی هسته ای در امتداد نمک زدایی منابع آب می پردازد.
اردن
این کشور که ۷۵ درصد اراضی آن بیابانی است، به دنبال استفاده از رآکتورهای کوچک مدولار (SMRs) برای نمک زدایی آب دریای سرخ و انتقال آن به اَمان است. ارزیابی های رسمی آژانس بین المللی انرژی اتمی در سال ۲۰۲۳ نشان داد که این فناوری می تواند با قیمت رقابتی، بخش قابل توجهی از نیاز آبی کشور را تأمین کند.
عربستان سعودی
عربستان سعودی بعنوان بزرگ ترین تولیدکننده آب شیرین شده جهان، از دهه ۱۹۷۰ به دنبال استفاده از انرژی هسته ای در فرآیند نمک زدایی بوده است. راهبرد این کشور، متنوع سازی سبد انرژی و کاهش وابستگی به نفت با بهره گیری از انرژی اتمی است که هم زمان اهداف مربوط به کربن زدایی و امنیت آبی را هم محقق می کند.
مصر
کشور مصر، دیگر بازیگر فعال منطقه ای در این زمینه به حساب می آید. این کشور با راه اندازی نیروگاه هسته ای «الضبعه» (El-Dabaa) در سواحل مدیترانه، درحال بررسی ترکیب عملکرد این نیروگاه با واحدهای نمک زدایی است تا امنیت آبی را در کنار امنیت انرژی خود و با بهره گیری از انرژی هسته ای ارتقا دهد.
کویت
کویت به سبب وابستگی کامل به آب نمک زدایی شده به دست آمده از دریا با جدیت استفاده از فناوری های هسته ای را بعنوان راهکاری برای کاهش اثرات زیست محیطی فرایندهای فعلی بررسی می کند. طبق گزارش های پخش شده، این کشور همینطور پژوهش های گسترده ای در رابطه با اسیدی شدن اقیانوس و اثرات آن بر بهره وری فناوری های مورد استفاده در فرآیند نمک زدایی را در دستور کار دارد. چشم انداز و ملاحظات برای
جمهوری اسلامی ایران هم طی سالیان اخیر با بحران مزمن و چندبعدی آب ناشی از خشکسالی های پی در پی، برداشت بی رویه و فراتر از توان تجدید منابع زیرزمینی، کاهش محسوس جریان های سطحی و فشار مستمر بر رودخانه ها و تالاب های حیاتی کشور روبه رو بوده است. هرچند در سالیان اخیر تمرکز سیاستگذاری دولت به طور عمده بر مدیریت تقاضا، بازچرخانی پساب، ارتقاء بهره وری و اصلاح الگوهای مصرف قرار داشته، اما حقیقت کاهش مستمر بارش، افزایش میانگین دمای سالانه و تغییرات الگوی بارش نشان داده است که کشور ناگزیر به اتخاذ نگاهی ترکیبی دراین خصوص است؛ نگاهی که توسعه منابع جایگزین پایدار را دربر گیرد. در این چارچوب، نمک زدایی هسته ای، خصوصاً با بهره بردن هوشمندانه از ظرفیت نیروگاه های موجود یا طراحی و استقرار رآکتورهای کوچک مدولار ساحلی با قابلیت کارکرد چندمنظوره، می تواند بعنوان یک گزینه راهبردی در دستور کار قرار گیرد. این فناوری نه فقط امکان تأمین پایدار آب برای شهرها، صنایع و مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ساحلی را فراهم می آورد، بلکه با اتصال شبکه ای به زیرساخت های انتقال، می تواند به تأمین آب مناطق مرکزی و شرقی کشور هم کمک نماید. تحقق این چشم انداز، علاوه بر سرمایه گذاری کلان و توسعه هدفمند زیرساخت هسته ای کشور، مستلزم تربیت و به کارگیری نیروی انسانی متخصص، بومی سازی فناوری های کلیدی و همینطور توسعه همکاریهای هدفمند بین المللی در عرصه ایمنی و امنیت هسته ای است. علاوه بر این، ارزیابی جامع اثرات زیست محیطی، ملاحظات امنیتی در سواحل و زیرساخت های انتقال و هم راستاسازی این سیاست با راهبرد کلان امنیت آب کشور، پیش شرط موفقیت چنین برنامه ای شمرده می شود.
برمبنای برآوردهای صورت گرفته، نمک زدایی هسته ای درحال تثبیت جایگاه خود بعنوان یکی از ارکان اصلی و راهبردی تأمین آب در منطقه حاشیه خلیج فارس است؛ فناوری نوظهوری که هم زمان با تولید پایدار آب شیرین، کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی و دستیابی به اهداف زیست محیطی مربوط به کربن زدایی، به ارتقاء تاب آوری زیرساخت های آبی و امنیت زیست محیطی کمک می نماید. بررسی تجربه کشورهای اردن، عربستان سعودی، مصر و کویت نشان داده است که پیوند میان سیاستگذاری دقیق و سرمایه گذاری بلندمدت، زمینه ساز تبدیل این فناوری به بخشی پایدار از سبد امنیت آب ملی بوده است. در این بین، برای ایران که با بحران ساختاری منابع آب، تشدید اثرات تغییرات اقلیمی و فشار بر منابع استراتژیک رو به رو است، ارزیابی عمیق ظرفیت ها، چالش ها و مزایای نمک زدایی هسته ای و تدوین یک نقشه راه جامع ملی، شامل چارچوب های حقوقی، مدلهای سرمایه گذاری، ملاحظات ایمنی و زیست محیطی و سازوکارهای انتقال فناوری، می تواند بعنوان یکی از محورهای کلیدی راهبرد طولانی مدت امنیت آبی کشور تعریف شود و با توجه به توانمدی های هسته ای چشم گیر کشورمان، نقش تعیین کننده ای در پایین آوردن شکاف عرضه و تقاضای آب ایفا کند. به طور خلاصه در منطقه غرب آسیا، محدودیت شدید منابع طبیعی آب، رشد سریع و بی سابقه جمعیت، فشار فزاینده بر منابع موجود و اثرات چندوجهی تغییرات اقلیمی از افزایش دما و کاهش بارش تا شور شدن منابع آب، بحران را به مرحله ای رسانده که تداوم توسعه اقتصادی و ثبات اجتماعی را تهدید می کند. چشم انداز و ملاحظات برای جمهوری اسلامی ایران هم طی سالیان اخیر با بحران مزمن و چندبعدی آب ناشی از خشکسالی های متوالی، برداشت بی رویه و فراتر از توان تجدید منابع زیرزمینی، کاهش محسوس جریان های سطحی و فشار مستمر بر رودخانه ها و تالاب های حیاتی کشور روبه رو بوده است. هرچند در سالیان اخیر تمرکز سیاست گذاری دولت به صورت عمده بر مدیریت تقاضا، بازچرخانی پساب، ارتقاء راندمان و اصلاح الگوهای مصرف قرار داشته، اما حقیقت کاهش مستمر بارش، افزایش میانگین دمای سالانه و تغییرات الگوی بارندگی نشان داده است که کشور ناگزیر به اتخاذ نگاهی ترکیبی دراین خصوص است؛ نگاهی که توسعه منابع جایگزین پایدار را دربر گیرد.
منبع: ایت بال
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب